Türk Çayı’na Genetik Koruma: Türkiye Dünya Sıralamasında 5. Sırada

Türkiye, çay üretiminde dünya çapında 4. sırada yer alırken, kişi başına çay tüketiminde lider konumda. Günlük yaklaşık 250 milyon bardak çay içilen Türkiye’de, “Türklerin milli içeceği” olarak bilinen çayın genetik korunması için önemli çalışmalar yürütülüyor.

Çay Gen Havuzları ile Koruma

2018-2023 yılları arasında Rize Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi ve ÇAYKUR işbirliğiyle yürütülen ‘Çay Bitkisi Gen Havuzu Oluşturulması ve Ticari Çay Çeşit Adaylarının Belirlenmesi’ projesi kapsamında, Artvin, Rize, Trabzon ve Giresun bölgelerinde 2 bin 34 farklı çay genotipi elde edildi. Bu projeyle, üniversite ve ÇAYKUR bünyesinde iki ayrı Çay Gen Havuzu kuruldu.

Türkiye’nin Dünya Sıralamasındaki Yeri

Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Çay ve Çay Ürünleri Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Keziban Yazıcı, bu genotiplerin Ulusal Çay Gen Havuzu ve ÇAYKUR Atatürk Çay ve Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Çay Gen Havuzunda koruma altına alındığını belirtti. Bu çalışma sayesinde Türkiye, dünya çay gen kaynakları sıralamasında 5. sıraya yükseldi.

Küresel Çalışmalar ve Türkiye’nin Yeri

Dünya genelinde çay gen kaynaklarının korunmasına yönelik çalışmalar Çin, Hindistan, Kenya, Sri Lanka, Vietnam ve Japonya gibi ülkelerde 1960’lı yıllardan itibaren başlamıştı. Türkiye’nin ÇAYKUR’un tescil ettiği 6 çay çeşidi ile bu alandaki konumu güçleniyor.

Çay Bitkisi ve Tarihçesi

Çay bitkisi, 1949 yılına kadar tohumdan yetiştiriliyordu. Hindistan’da ‘Tacklai Çay Araştırma Enstitüsü’ çay bitkisi klonu geliştirdiğinde, çay bitkisi üretimi daha kolay ve ekonomik hale geldi. Türkiye’deki gen havuzları, çay bahçelerinin yenilenmesini kolaylaştıracak.

Dünyadaki çaylar, morfolojik olarak Çin Çayı, Assam Çayı ve Kamboçya Çayı gibi üç gruba ayrılıyor. Türkiye’nin yetiştirdiği çaylar, eski Sovyetler Birliği’nden getirilen melez türlerden oluşuyor. 2 bin 34 genotipin Çay Gen Havuzu’nda toplanmasıyla, ‘en iyi çay çeşitleri’ belirlenebildi. Elde edilen veriler, Japonya Shizuoka Üniversitesi ve ÇAYMER ile yürütülen projelerde değerlendirilecek