Moğolistan’daki Nomgon-2 Anıt Külliyesi: Tarihin Derinliklerinden Göktürk Dönemine Yolculuk

Göktürk Döneminin Önemli Bir Kalıntısı: Nomgon-2 Anıt Külliyesi

Moğolistan’da yer alan ve Göktürk dönemine ait olduğu belirlenen Nomgon-2 Anıt Külliyesi, tüm dünyada tarihçilerin ilgisini çekmeye devam ediyor. Türk Akademisi, bu anıt külliyenin büyük olasıklıkla İkinci Türk Kağanlığı kurucusu İlteriş Kutluğ Kağan’ın onuruna inşa edildiğini doğruladı.

Merkezi Astana’da bulunan Türk Akademisi, Moğolistan Bilimler Akademisi Arkeoloji Enstitüsü ile birlikte 2019 yılından itibaren Nomgon Vadisi’nde arkeolojik kazı çalışmaları gerçekleştiriyor.

 2022’de Keşfedilen Yazıtlar ve Tarihi Anlamı

2022 yılında, Göktürk Devleti’nin önemli hükümdarları Bilge Kağan ve Kül Tigin’in babası olan İlteriş Kutluğ Kağan’ın külliyesiyle birlikte yazıtın üst kısmı ortaya çıkarıldı. Bu yazıtta:

• Göktürk yazısıyla kazınmış 12 satırlık metin
• Soğdca yazılmış 6 satırlık bir metin bulundu.

Metnin içeriği:

“Kutluğ Kağan Türk… Tanrı oğlu…”

Bu bulgular, anıt külliyenin bir kağanın onuruna yapıldığını gösteren bilimsel bir temel sunuyor.

2023’teki Yeni Bulgular

2023’te yazıtın alt kısmı da incelendi. Bu bölge önemli ölçüde tahrip olmuş olsa da, arka yüzdeki Çince hiyeroglifler kısmen korunmuştu.

• Yazıtın bu kısmında toplam 15 satır bulunmaktadır.
• 4’üncü satırda “Türk” sözcüğü ve “Kutluğ” unvanı yer almaktadır.

Okunan Satırlar:

3. ……sol……bitigtaş anıt….
4. …….Türk büyük/bogda/….Kutluğ…..
5. ……tören……seçilmiş…….benzer …..
6. ……..asker……sorumak……
7. ……doldurmak yok olmak.. ilave etmek….iş…ev….
8. ……vafat etmek……

Bu bulgular, Göktürk tarihine dair yeni kapılar aralarken, anıtın tarihsel önemini bir kez daha ortaya koyuyor.

 Kazılar Devam Ediyor

Türk Akademisi, yazıttaki Çince metinlerin tam çözümü için İç Moğolistan Üniversitesi’nden uzmanlarla birlikte çalışmalar yürütüyor.

Kazılardan elde edilen veriler, Göktürklerin siyasi, kültürel ve askerî yapılarına ışık tutmaya devam ediyor. Kazı çalışmaları, yeni buluntularla Göktürk tarihine dair bilinmeyen detayları ortaya koymayı amaçlıyor.

 Tarihi ve Kültürel Bir Miras

Bilge Kağan ve Kül Tigin’in babası İlteriş Kutluğ Kağan’a ait yazıt, 7. yüzyıla ait ve Türk adının ilk kez geçtiği metinlerden biri olarak değerlendiriliyor.

• Orhun Yazıtları, tarihte Türk isminin ilk kez geçtiği metinlerdir ve Göktürkler tarafından 8. yüzyılda yazılmıştır.

Nomgon-2 Anıt Külliyesi de bu tarihsel bağlamı kuvvetlendirerek, Türk milletinin köklerine dair yeni bulguları gün yüzüne çıkarmaktadır.